2İzmir İl Sağlık Müdürlüğü Kanser Kayıt Merkezi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, İZMİR
3İzmir İl Sağlık Müdürlüğü Meme Kanseri Erken Tanı Merkezi, İZMİR Amaç: Bu çalışmanın amacı bir sağlıkla ilgili genel yaşam kalitesi ölçeği olan Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Ölçeği Yaşlı Modülünün (WHOQOL-OLD) oluşturma sürecinde yaşlıların algılanan sağlık ve yaşlılıkla ilgili olarak önceden belirlenmiş alanlara ilişkin tutum ve düşüncelerini ortaya koymak, eksik kalan boyutlar ile ilgili önerileri almaktır.
Gereç ve Yöntem: Bu çalışma, Avrupa Birliği 5 inci Çerçeve Programı tarafından desteklenen WHOQOL-OLD projesine katılan 23 merkezden biri olan Izmir merkezinin verileri üzerinde yürütülmüş niteliksel bir çalışmadır. Her bir merkez 6 odak grup gerçekleştirmiştir. Bunlardan dördü yaşlı bireylerden oluşmuştur. Her bir odak grup bir moderatör ve bir gözlemci eşliğinde, bağımsız bir odada bir masa etrafında bir ses kayıt cihazı yardımıyla 4-6 yaşlı katılımcı (62-85 yaş), ile gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler 25 Aralık 2001 ve 4 şubat 2002 tarihleri arasında İzmir, Manisa ve Ankara'da yürütülmüştür.
Bulgular: Üzerinde en çok ortaklaşılan yaşam kalitesi kavramları, sağlıklı olmak, bağımsız olmak (günlük faaliyetleri, herhangi birinden destek almadan yürütebilmek), bedensel olarak aktif olmak, huzur ve mutluluk içinde olmak, ekonomik açıdan bağımsız olmak ve özgürce dinlenebilme hakkıdır.
WHOQOL-100 ölçeÄŸinin 24 bölümü deÄŸerlendirildiÄŸinde, 14 bölüm çok önemli, 6 bölüm kısman önemli, 4 bölüm de önemsiz bulunmuÅŸtur. Bunlardan “Ä°ÅŸ kapasitesi”, “Ä°laçlara (insulin hariç) tıbbi tedaviye bağımlı olmak” her iki cinsiyet için de önemsiz veya hemen hemen önemsiz olarak deÄŸerlendirilmiÅŸ; cinsel faliyetler yalnız kadınlar için, beden imgesi de yalnız erkekler için önemsiz bulunmuÅŸtur.
AraÅŸtırmanın koordinatör merkezi (Edinburg) tarafından uzmanlar ve literature bilgileri ışığında hazırlanmış olan ek soru veya alanların tümü araÅŸtırmaya katılan yaÅŸlılarınca da önemli kabul edilmiÅŸlerdir. Bunlar, Duyu iÅŸlevleri, BiliÅŸsel kapasite, Sosyal destek veya iliÅŸkiler, Sosyal izolasyon veya yalnızlık, YaÅŸam koÅŸulları, Ekonomik durum, Kayıplarla baÅŸa çıkma ve Önemli yaÅŸam olaylarıdır. DiÄŸer merkezlerin odak gruplarında kısmen önemli Kabul edilen bazı maddeler Türk odak gruplarında “çok önemli” olarak ifade edilmiÅŸlerdir. Bunlar, Hastaneye yatma, yeti kaybı, aile iliÅŸkileri, karar verme özgürlüğü, büyük anne büyük baba rolü, iÅŸtahın yerinde olmasıdır. DiÄŸer taraftan, topluma katılım , yaÅŸlılıkla ilgili negatif ayrımcılık, gönüllü faaliyetlere katılım ise diÄŸerlerinin aksine araÅŸtırmamıza katılan yaÅŸlılar için önemsiz bulunmuÅŸtur.
Sonuç: WHOQOL-100 uzun bulunmuştur. Türk yaşlılarının toplumsal normları, kent kır ayrımı olmakla birlikte, çoğunlukla Doğu kültürlerinin özelliklerini yansıtmaktadır. Bu durum, Türkiye'de yaşlılara verilen koruyucu, sağaltıcı ve esenlendirici sağlık hizmetlerinde dikkate alınmalı, yaşam kalitesi gibi öznel değerlendirmeler, kısa, kolay anlaşılır ve yüz yüze sesli okunarak uygulanan ölçeklerle yapılmalıdır.
Anahtar Kelimeler : Yaşlılık, Yaşam kalitesi, Niteliksel araştırma, WHOQOL